کردار بهترین الگوی تربیت

از قدیم گفته‌اند: «دو صد گفته چون نیم کردار نیست.» از این ضرب‌المثل می‌توان استفاده کرد که تنها با عمل کردن به گفته‌هاست که کارها سر و سامان می‌پذیرد و گره‌ها گشوده می‌شود و موفقیت به دست می‌آید. در حقیقت، تنها با عمل کردن به گفته‌ها       می‌توان دیگران را به نیکی‌ها و خوبی‌ها دعوت کرد.

در حدیثی از امام صادق علیه السلام در این باره می‌خوانیم:

کُونُوا دُعاةً لِلنّاسِ بِغَیْرِ اَلْسِنَتِکُمْ لِیَرَوا مِنْْکُمُ الاِجْتِهادَ وَ الصِّدْقَ وَ الْوَرَعَ.

مردمان را به غیر زبانتان (و با کردارتان به خیر و نیکوکاری) دعوت کنید، تا آنها کوشش در نیکوکاری، راستگویی و پرهیزکاری را در عمل شما ببینند.

بر این اساس، والدینی که نگران تربیت و سعادت فرزندانشان هستند، برای توفیق در این امر، پیش از هر چیز باید خود، الگویی عملی برای فرزندانشان باشند و آنها را با عمل، به سمت خوبی‌ها فرا بخوانند. نصیحت‌ها و یادآوری‌های والدین، زمانی در کودکان اثر مثبت دارد که خود، نمونه‌ای آشکار و عملی برای کودکان باشند. به تعبیر ویل دورانت:

اگر از فرزندت ادب می‌خواهی، خود مؤدب باش؛ اگر پاکیزگی می‌خواهی، خود پاکیزه باش که چیز دیگری لازم نیست. رفتار خوب را فقط با نشان دادن نمونه و مثال، از روی شکیبایی مستمر، می‌توان یاد داد.

«رفتار شخصی شما، مهم‌ترین عامل در تربیت کودک است. خیال نکنید فقط وقتی که با او گفت و گو می‌کنید یا راه و چاه نشانش می‌دهید یا به او امر و نهی می‌کنید، سرگرم تربیتش هستید، بلکه طرز لباس پوشیدن شما، طرز حرف زدنتان با دیگران و درباره دیگران، شاد و غمگین شدنتان، طرز رفتارتان با دوستان و دشمنان، همه و همه برای کودک بسیار مهم و تأثیرگذار است. فرزندتان، نامحسوس‌ترین تغییرحالت‌ها و تغییر لحن گفتار شما را متوجه می‌شود و احساس می‌کند. همه زیر و بم فکر و اندیشه شما از راه‌های نامرئی به او می‌رسد، بی آنکه شما متوجه شوید. باید دقت پدر و مادر در رفتار و کردارشان و نظارت همیشگی آنان بر همه گفته‌ها و کارهایشان، نخستین و مهم‌ترین شیوه تربیتی باشد.»

غزالی در این زمینه می‌گوید:

هر که چیزی تناول کند و مردمان را گوید که تناول نکنید که زهر مهلک است، بر وی بدان (عمل) افسوس کنند (ریشخند نمایند) و او را متهم دارند و حرص ایشان بر آن (عمل) زیادت شود و گویند: اگر نه آنستی که آن خوش تر و لذیذتر چیزهاست، آن را بر خود نگزیدی.